Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, không ít hành giả khi nghe danh xưng “Tam Tạng Kinh Điển” thường cảm thấy e ngại vì sự đồ sộ và phức tạp. Có vẻ chỉ dành cho chư Tăng hoặc người học chuyên sâu. Kỳ thực, khi thấu hiểu bản chất, Tam Tạng lại là một hệ thống rất thực tế. Có thể ví nó như một kim chỉ nam toàn diện cho người tu tập, giúp hành giả định hướng rõ ràng và không bị sai đường.
Khám phá định nghĩa về Tam Tạng
Tam Tạng (Tipiṭaka) theo nghĩa đen là “ba cái giỏ”, ám chỉ ba phân loại chính để lưu truyền và tổ chức lời dạy của Bậc Toàn Giác.
Ba Tạng đó là:
Bộ Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Bộ Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Toàn bộ Tam Tạng được bảo tồn bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Theravāda, được đánh giá là hệ thống kinh điển uy tín, phản ánh chính xác nhất những lời thuyết giảng của Đức Phật.
Tìm hiểu Tạng Luật – Khung sườn của kỷ luật tâm linh
Dù đối tượng chính của Tạng Luật là chư Tăng Ni, nhưng sự hiểu biết về Luật sẽ giúp người tại gia tu tiến rất chắc chắn.
Mục đích cốt yếu của giới luật không nằm ở sự ràng buộc, mà nhằm:
Duy trì sự trong sạch trong nếp sống
Hóa giải những mâu thuẫn và rắc rối
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Tóm lại một cách súc tích:
Giới luật là giới hạn an toàn để điều chỉnh hành vi và lời nói
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Quy luật gieo nhân gặt quả qua hành động
Tôn trọng giới hạn
Phát triển tính kỷ luật và ý thức cá nhân
Sutta Piṭaka: Nguồn cảm hứng tâm linh
Sutta Piṭaka thường là bộ tạng gần gũi nhất đối với các hàng cư sĩ.
Phần này lưu giữ:
Những bài giảng đạo của Đức Thế Tôn
Đối thoại với đệ tử, vua chúa, cư sĩ, ngoại đạo
Các hướng dẫn cụ thể về Tứ Diệu Đế: khổ, tập, diệt, đạo
Toàn bộ kinh văn được tổ chức thành 5 bộ Nikāya chính:
Có kinh dài, kinh trung, kinh ngắn
Bao gồm các bản kinh mang tính ứng dụng cao như Dhammapada hay Satipaṭṭhāna Sutta
Có kinh trả lời thẳng những vấn đề đời sống
Một cách khái quát:
Tạng Kinh = con đường được chỉ rõ bằng lời nói, ví dụ và kinh nghiệm sống
Lời khuyên cho hành giả mới là nên khởi sự từ Sutta Piṭaka.
Tìm hiểu Tạng Vi Diệu Pháp – Cơ chế vận hành của ý thức
Vi Diệu Pháp (Abhidhamma) là phần trừu tượng và khó nhất, nhưng cũng sâu nhất.
Nếu coi:
Tạng Kinh trình bày nội dung những lời dạy của Đức Phật
Thì Abhidhamma phân tích cơ chế vận hành của các pháp hữu vi và vô vi
Tạng Vi Diệu Pháp đi sâu vào các khía cạnh:
Định nghĩa và đặc tính của tâm
Các thành phần tâm lý hiện diện trong từng khoảnh khắc tâm
Vì sao có tham – sân – si?
Nghiệp được tạo và trổ quả ra sao?
Đối với người vừa khởi sự:
Chưa cần thiết phải nghiên cứu Abhidhamma ngay lập tức
Nhưng biết rằng nó tồn tại giúp tránh hiểu sai Phật pháp theo cảm tính hay niềm tin mơ hồ
Sự tương ứng giữa Tipiṭaka và lộ trình Giới – Định – Tuệ
Để ghi nhớ một cách đơn giản:
Tạng Luật → Giới
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Abhidhamma Piṭaka phát triển Tuệ (Paññā)
Mỗi tạng đều có vai trò riêng nhưng luôn song hành cùng nhau:
Có Giới → Định mới vững
Có Định → Tuệ mới sinh
Có Tuệ → Giới được giữ một cách tự giác
Gợi ý cách học Tam Tạng cho người mới bắt đầu
Gợi ý đơn giản:
Đừng tạo áp lực phải thông thạo mọi thứ cùng một lúc
Nên tuân thủ một lộ trình học tập bài bản:
Nắm vững các nguyên tắc đạo đức căn bản
Lấy Kinh điển làm tấm gương để điều chỉnh nếp sống hằng ngày
Nếu có điều kiện thuận lợi, hãy đào sâu Vi Diệu Pháp để mở mang trí tam tang kinh dien tuệ chuyên sâu
Tipiṭaka không tồn tại để làm giàu vốn tri thức lý thuyết, mà để:
chuyển hóa thân – khẩu – ý trong đời sống hằng ngày